Zoekwijzer ondersteunde communicatie voor mensen met afasie

Enkele leden van de kwaliteitskring Overtoom hebben een vertaling en bewerking gemaakt van het CAYA-document van Garrett & Lasker uit 2005. Zij hebben het ‘Zoekwijzer ondersteunde communicatie voor mensen met afasie’ genoemd en zich hierbij geconcentreerd op communicatie ondersteuning bij mensen met een ernstige afasie. Het is ontwikkeld voor logopedisten en biedt ondersteuning bij het zoeken naar communicatieondersteuning op maat, aansluitend op de communicatie mogelijkheden die de persoon met afasie op dat moment heeft.

 

Oorspronkelijk artikel

AAC resource for individuals with aphasia: CAYA, Revised December 2017 – Tessa Lowis, Michelle Bunney, Tiffany Visser, Tara Commandeur, Monica Francella

https://cayabc.net/wp-content/uploads/2020/05/CAYA-AAC-Resource-for-individuals-with-Aphasia-Dec-2017.pdf

Inleiding

Het gebruik van ondersteunde communicatiehulpmiddelen kan mensen met afasie in staat stellen om deel te nemen aan het dagelijks leven (Dietz e.a., 2020). In de praktijk blijkt het voor veel mensen met afasie echter moeilijk te zijn om effectief gebruik te maken van een communicatiehulpmiddel (Jacobs e.a., 2004). De mate van succes wordt bepaald door interne en externe factoren zoals de communicatieve situatie, het type boodschap, de communicatiepartner en hun eigen mogelijkheden tot het toepassen van strategieën (Lasker, 2005). Het succesvol gebruik van een communicatiehulpmiddel vereist naast communicatieve vaardigheden, ook veel van het executief functioneren, zoals een voldoende functionerend werkgeheugen en volgehouden aandacht en concentratie (Verschaeve & Wielaert, 1994; Nicolas en Connor, 2017). Mensen met een ernstige afasie blijven in meer of mindere mate afhankelijk van hun gesprekspartner bij het overbrengen van informatie. Het is belangrijk dat per persoon met afasie bekeken wordt welke praktische ondersteuning, in de vorm van communicatiestrategieën en -hulpmiddelen, voor hen nodig is om zo goed mogelijk te kunnen functioneren in het dagelijks leven.

Om te onderzoeken welk type communicatiehulpmiddel het meest bruikbaar is voor de persoon met afasie, is het essentieel om de communicatieve en cognitieve vaardigheden van de persoon in kaart te brengen. Zeker bij mensen met een ernstige afasie, kan onderzoek frustrerend en demotiverend zijn. Het is daarom van groot belang om te achterhalen welke competenties behouden zijn gebleven en hoe die maximaal ingezet kunnen worden, zonder de cliënt te frustreren (Paemeleire & Moerkerke, 2019).

Een bruikbare manier om te bepalen welk type communicatiehulpmiddel het beste past bij de persoon met afasie, is de herziene versie van het AAC Aphasia Category Framework van Garrett en Lasker uit 2005 (Lowis, Bunney, Visser, Commandeur & Francella, 2017). Hierin wordt uitgegaan van twee communicatie typen, te weten:

  1. Mensen met afasie die, onafhankelijk van hun gesprekspartner, gebruik kunnen maken van verschillende communicatiestrategieën.
  2. Mensen met afasie die voor het adequaat communiceren afhankelijk zijn van hun gesprekspartner.

De volgende vijf vragen kunnen helpen bij het bepalen in welke groep de persoon met afasie (verder cliënt genoemd) valt:

  • Gebruikt de cliënt communicatiestrategieën zonder hulp (zoals gebaren, schrijven, tekenen)? En zo ja, hoeveel en hoe vaak zijn cues nodig?
  • Worden er partner-afhankelijke strategieën gebruikt (zoals het opschrijven van kernwoorden of het bieden van keuze-antwoorden door de partner)?
  • Kan de cliënt extern opgeslagen informatie gebruiken (zoals niet-gesproken boodschappen die op een communicatiebord staan)?
  • Kan de cliënt toegang krijgen tot opgeslagen boodschappen op een elektronisch communicatiehulpmiddel?
  • Kan de cliënt boodschappen formuleren of samenstellen om te communiceren?

Voor het beantwoorden van bovenstaande vragen kan gebruik gemaakt worden van rollenspellen om de cliënt en zijn/haar communicatiepartner te observeren.

In de originele versie van het document worden 6 communicatieniveaus beschreven (3 afhankelijk en 3 onafhankelijk van gesprekspartner). Per niveau komen de volgende zes aspecten aan bod: vaardigheden, beperkingen, voor ondersteunde communicatie noodzakelijke vaardigheden, onderzoeks- en therapie-ideeën en mogelijke hulpmiddelen.

Met toestemming van de makers van CAYA is gestart met het maken van een Nederlandstalige bewerking van het document. In onderstaand document zijn de drie profielen uitgewerkt van cliënten die in de communicatie in meer of mindere mate afhankelijk zijn van hulp van de gesprekspartner. Voor het bepalen in welke categorie de cliënt zich bevindt, kan gebruik worden gemaakt van het overzichtsschema op de 4e pagina. Deze categorieën zijn niet afgebakend, maar moeten meer als leidraad worden gezien.

Afhankelijk van de situatie kan de persoon met afasie meer of juist minder zelfstandig zijn in het overbrengen van de boodschap. Het is aan te raden om te kiezen voor een geleidelijke opbouw in moeilijkheidsgraad, om de kans op positieve ervaringen met ondersteund communiceren te vergroten.

Naast het onderzoeken en uitproberen van geschikte communicatieondersteuning, is het essentieel om de naasten van de persoon met afasie bij dit proces te betrekken. Zo kunnen zij leren hoe zij kunnen bijdragen aan het creëren van een steunende communicatieve omgeving. Dit zal een groeiproces zijn, waarin er ook tijd is voor het (leren) accepteren van de noodzaak tot ondersteund communiceren, voor zowel de persoon met afasie als zijn/haar naasten.

Amsterdam, december 2020

Antoinette Keulen (Amsterdam UMC, locatie VUmc) Suzanne Lanser- El Kharbotly (Reade)
Ellen van der Meulen (Cordaan, locatie Hof van Sloten) Kirsten Schröder (Reade)

Literatuur

CAYA schema

Download hieronder de Nederlandse bewerking van het volledige schema.

vrijdag 29-01-2021

in categorie:

Geen reactie

Geef je reactie

Laatste reacties

Webshop

  • Bestel online voorlichting, spel- en oefenmaterialen, de Afasie Nieuwslezer, Top! 2Games, Top! Woordvinding en meer.

    Webshop

Als deelnemer heb je toegang tot

Steun Stichting AfasieNet
met een donatie