De Cock, E. et al (2021). The feasibility, usability and acceptability of a tablet-based aphasia therapy in the acute phase following stroke. Journal of Communication Disorders, Volume 89, 2021.
Introductie
Er is steeds meer onderzoek naar de inzet van digitale middelen, zoals computer en tablets, binnen afasietherapie. De eerste resultaten lijken hierbij positief. Huidige onderzoek gaat hier op door en kijkt naar de mogelijke implementatie van het recent ontwikkelde programma ‘Speech Therapy App (STAPP)’, speciaal ontwikkeld voor Nederlands sprekende mensen met afasie
Methode
Participanten
Het onderzoek is uitgevoerd bij patiënten op de Stroke Unit van het academisch ziekenhuis in Gent van september 2018 tot december 2019. Inclusiecriteria waren aanwezigheid van afasie, 18 jaar of ouder en voldoende beheersing van de Nederlandse taal. Mensen met ernstige psychiatrische, cognitieve, motorische of visuele aandoeningen werden uitgesloten.
Procedures
Bij alle deelnemers werd bij de start het taalbegrip vastgesteld met behulp van verschillende taaltesten. Ook werd hun eerdere ervaring met computers en tablets in kaart gebracht. Na 2 trainingssessies van 15-30 minuten werden de mensen geacht zelfstandig verder te kunnen oefenen met STAPP. Deelnemers ontvingen hierbij een afasievriendelijk instructieformulier over hoe de app te gebruiken. Op de laatste opnamedag ontvingen mensen een vragenlijst over de ervaringen met de app. De deelnemers oefenden met de ‘module Specific Treatment’ (MST) van STAPP. Deelnemers werd gevraagd om dagelijks 30 minuten te oefenen en oefeningen meerdere keren te herhalen. Orale productietaken werden geëvalueerd via self-assessment. Deze taken werden echter vermeden indien de logopedist vaststelde dat een patiënt hier niet zelfstandig toe in staat was. De logopedist controleerde het performancerapport dagelijks en paste indien nodig de oefeningen aan. Deelnemers oefenden op hun eigen (gedeelde) kamer en kregen dagelijks bezoek van de logopedist om de oefeningen te bespreken.
Resultatenanalyse
Bruikbaarheid van de app werd bepaald met behulp van 3 waarden: Recruitment rate (het aantal deelnemers in het onderzoek gedeeld door het aantal mensen in het ziekenhuis met afasie), Adherence rate (aantal deelnemers dat in staat was om de geadviseerde 30 minuten per dag te oefenen) en Retention rate (aantal deelnemers dat de app bleef gebruiken tot ontslag uit het ziekenhuis). Aan het einde van het onderzoek kregen de deelnemers een vragenlijst om de app te evalueren. Ook werd gekeken naar de invloed van leeftijd, duur in het ziekenhuis, ernst van de beroerte, ernst van de afasie en eerdere computer-/tabletervaring op de bruikbaarheid van de app.
Resultaten
Deelnemers
25 mensen hebben deelgenomen aan dit onderzoek (M=65 jaar, SD 17). Gemiddeld lagen mensen 9 dagen in het ziekenhuis en startten ze na 5 dagen met STAPP. 7 deelnemers hadden geen eerdere ervaring met een computer of tablet. Bij meerdere deelnemers werd van het protocol afgeweken: zij konden niet volledig getest worden (n=3), gingen eerder met ontslag (n=10), gingen later met ontslag (n=6) of konden niet zelfstandig oefenen (n=3). 2 deelnemers gingen daarnaast met weekendverlof en oefenden op deze momenten thuis.
Geschiktheid
Retention rate: 96%, Recruitment rate: 81%, Adherence rate: 42%.
Deelnemers oefenden gemiddeld 23 minuten per dag. Dit kwam onder andere door: niet zelfstandig kunnen oefenen, vermoeidheid, verminderde motivatie, het vergeten zijn, zich schamen tegenover kamergenoten of te druk zijn. 58% van de deelnemers kon zelfstandig oefenen op de app; 91% van de deelnemers was tevreden over de app. De ernst van de afasie en het niet eerder gewerkt hebben met computer en/of tablet had een significant effect op het zelfstandig kunnen werken met de app.
Discussie
De hoge retention rate is mogelijk te verklaren door het feit dat de deelnemers dagelijks contact hadden met de logopedist. Het zelfstandig kunnen oefenen wordt beïnvloed door motorische, cognitieve en visuele problemen alsook het kunnen begrijpen van instructies. Hierbij zou het kunnen inzetten van omgeving en het gebruik van hulpmiddelen kunnen helpen. Deelnemers vonden het niveau van de oefeningen niet altijd passend. Door snelle vooruitgang kunnen oefeningen na een paar keer oefenen mogelijk al niet meer passend zijn. Een zelflerende functie in de app zou hierbij kunnen helpen. Het probleem zou echter ook kunnen liggen aan het ziekte-inzicht van de patiënt. Automatic Speech Recognition zou hierbij kunnen helpen om betere feedback te kunnen geven. Deelnemers benoemden ook schaamte om te oefenen. Dit zou verholpen kunnen worden met koptelefoons. Huidige deelnemers spraken allen Vlaams; uit de vragenlijst kwam dan ook regelmatig naar voren dat er meer Vlaamse items in de app zouden moeten worden toegevoegd. Een beperking van huidig onderzoek was de korte opnameduur van de deelnemers. Juist bij langdurig gebruik is op den duur verminderde motivatie te verwachten. Hierdoor zijn bij langere opnameduur andere waarden te verwachten. Evaluatie was in het bijzijn van de logopedist, wat mogelijk ervoor zorgde dat deelnemers positiever waren. Twee laatste beperkingen van huidig onderzoek zijn het niet meenemen van de omgeving in het geven van feedback op de app en het enkel richten op de acute fase.
Conclusie
STAPP kan als toevoeging op de revalidatie tijdens de acute fase post-stroke ingezet worden. Hoewel mensen minder oefenden dan verwacht, lukte het toch om minstens 20 minuten per dag te oefenen. Het regelmatig zien van de logopedist lijkt een belangrijke factor in de inzetbaarheid van de app.
Implicaties voor de praktijk
Huidig onderzoek laat zien dat het inzetten van technologie in de afasietherapie meerwaarde kan hebben, echter is dit nog wel van veel factoren afhankelijk. Het is aan te raden om per patiënt te bekijken welke mogelijkheden er zijn om STAPP in te zetten binnen de therapie. Met name het verhogen van de frequentie van de therapie kan met de inzet van STAPP (deels) vergroot worden. Verder onderzoek en aanpassing van de app is nog wel nodig om de daadwerkelijke effecten op het taalniveau te bepalen en de app effectief in te kunnen zetten tijdens de behandeling.
Vraag:
Gebruik jij de STAPP app in jouw behandelpraktijk? Zo ja, wat zijn jouw ervaringen met zelfstandig oefenen door je cliënt?
