Blog van Hannelore: de rol van muziek

Hannelore van der Velden is sinds 1999 werkzaam als logopedist en klinisch linguïst bij De Hoogstraat Revalidatie in Utrecht. Zij werkt met mensen met niet-aangeboren hersenletsel. Dagelijks werkt ze met personen met afasie. Elke maand schrijft zij een blog over haar ervaringen die ze graag met jullie zou willen delen. Deze maand schrijft Hannelore over de rol van muziek in haar werk.

Er zit muziek in

Mijn blogs voor AfasieNet deel ik altijd met zoveel mogelijk mensen. ‘Hoe meer mensen over afasie lezen, hoe beter’, denk ik dan altijd maar. Dus ik deel de afasieblogs ook op mijn LinkedIn-pagina. En al een paar keer werd er op zo’n afasieblog gereageerd door een muziektherapeut. Die muziektherapeuten weten maar al te goed dat mensen met afasie vaak wél kunnen zingen. En ze vragen zich dan af of muziek misschien zou kunnen helpen om de mensen met afasie ook weer te leren spreken. Het antwoord is ‘ja’. En het antwoord is ook ‘nee’.

Methodes

Ja. Er bestaan zelfs methodes voor, speciaal voor afasie: Speech- and Music Therapy for Aphasia (SMTA) en de Melodic Intonation Therapy (MIT). Deze methodes maken gebruik van de melodie en het ritme van woorden en korte zinnen. In de oefeningen zingt degene met afasie die woorden of korte uitingen die hij of zij wil leren, onder leiding van een logopedist. Bij SMTA wordt dit muzikaal begeleid door een muziektherapeut. Gaandeweg de oefening wordt de muziek steeds meer afgebouwd, en wordt de uiting steeds meer gesproken. Tot iemand de uiting ‘gewoon’ kan zeggen.

"Mag ik thee?"

De uitdaging is natuurlijk dat iemand de uiting zelfstandig kan oproepen in een situatie dat het nodig is. Maar ook daar is aandacht voor. Revalidant Stef was een echte theeleut en wilde graag om een kopje thee kunnen vragen. De muziektherapeut zette voor hem het zinnetje ‘Mag ik thee?’ op een melodie die paste bij de natuurlijke zinsmelodie en –ritme van dit zinnetje: ‘mag ik’ hoog en kort, ‘thee’ laag en wat langer, met een vraagstijginkje aan het einde van het woord. En zo werd deze zin geoefend met z’n drieën: revalidant Stef, de muziektherapeut en de logopedist. Het oefenen ging goed: het zingen ging over in spreken en Stef kon de zin ook in de logopediekamer zeggen als hij thee wilde. In diezelfde week wilde Stef aan de drukke ontbijttafel in de huiskamer van de kliniek om thee vragen, maar toen lukte het niet. Stef pakte zijn telefoon erbij, speelde op zijn telefoon het melodietje af dat de muziektherapeut had bedacht bij de zin, en vroeg mij trots: ‘Mag ik thee?’.

Dus: ja. Muziek kan helpen bij afasie.

Situatiegebonden uitingen

Maar ook: nee. Mensen leren niet weer helemaal opnieuw praten met muziek. Want alle uitingen die níet met Stef geoefend zijn op melodie, die kon hij niet zeggen. Of heel moeizaam. En die niet-geoefende mogelijkheden zijn eindeloos. Daar valt dus niet tegenaan te oefenen. Daarom worden de uitingen voor MIT en SMTA zorgvuldig gekozen op basis van het belang voor de revalidant. Vaak vinden revalidanten met afasie het bijvoorbeeld fijn om aan hun gesprekspartner te kunnen vragen hoe het met hén gaat. De uiting: ‘Hoe gaat het met jou?’ wordt vaak in het SMTA-repertoire opgenomen.

Dus hoewel muziek niet zaligmakend is voor mensen met afasie, kan het wel helpen om situatie-gebonden uitingen te leren. En dat is gebaseerd op het feit dat muziek op een andere plek zit dan de aangedane taal. Sterker nog: het zit op meerdere plekken in het brein en zorgt voor verbinding tussen verschillende hersengebieden. In mijn werk is dat overduidelijk. Een meneer met afasie die ik onlangs testte, moest de afbeelding van de zon benoemen. Het woord zon kwam maar niet, maar het alternatief dat deze meneer bedacht was indrukwekkend: hij begon Here comes the sun van The Beatles te neuriën.

Kracht van muziek

En laatst vertelde een revalidante me dat ze met een enorm geheugenverlies was ontwaakt uit haar coma, een paar weken eerder. Ze had in het ziekenhuis aan haar familie gevraagd waar haar vader toch bleef, want ze was door haar hersenletsel vergeten dat hij was gestorven. Toen haar familie haar vertelde dat haar vader een jaar eerder was overleden, geloofde ze het niet, en werd ze boos op haar familie. Pas toen haar zus haar The Rose van Bette Middler liet horen, herinnerde ze zich weer dat zij dit lied zelf op de uitvaart van haar vader had gezongen. Dus dan moest het wel kloppen dat haar vader er niet meer was. Verdrietig voor deze mevrouw, maar ook krachtig.

Verbinding

Die kracht van muziek overstijgt alle muziekmethodes voor afasie: als mensen afasie hebben, maar wél lekker kunnen zingen, vinden ze het vaak heerlijk om weer even hun eigen stem voluit te horen.  En los daarvan: samen zingen (of muziek luisteren) geeft een enorme verbinding. Het kan stemming, hartslag, herinneringen, eenheid en nog veel meer beïnvloeden. En dus ook helpen en ondersteunen bij een herstelproces. Maar goed… daar weten die muziektherapeuten weer alles van af!

Top 2000

Tussen Kerst en Oud&Nieuw werk ik, en als het effe kan gaat de Top 2000 dan weer lekker aan in de logopediekamer. Ik wens u heel stemmige feestdagen!

vrijdag 30-12-2022

in categorie:

Geen reactie

Geef je reactie

Laatste reacties

Webshop

  • Bestel online voorlichting, spel- en oefenmaterialen, de Afasie Nieuwslezer, Top! 2Games, Top! Woordvinding en meer.

    Webshop

Als deelnemer heb je toegang tot

Steun Stichting AfasieNet
met een donatie